Wakacyjne wyjazdy a wypłata świadczenia 800+ dla obywateli Ukrainy legalnie przebywających w Polsce

W związku z okresem wakacyjnym wielu obywateli Ukrainy, którzy legalnie przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie przepisów tzw. specustawy, decyduje się na czasowy wyjazd z kraju – czy to w celu odwiedzin rodziny, czy wypoczynku. Warto jednak wiedzieć, że nawet krótki wyjazd – zwłaszcza w przypadku dzieci, na które przyznane zostało świadczenie wychowawcze (tzw. 800+) – może skutkować wstrzymaniem wypłaty tego świadczenia przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W artykule wyjaśniamy, z czego to wynika i jak można się bronić w sytuacji niesłusznego wstrzymania wypłat.

Zgodnie z art. 26 ust. 3g ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583 z późn. zm.), wypłata świadczenia wychowawczego zostaje wstrzymana, jeżeli obywatel Ukrainy, którego pobyt w Polsce uznaje się za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy, albo dziecko, na które przysługuje świadczenie, opuści terytorium Polski. Sam fakt wyjazdu, niezależnie od jego długości, może być podstawą do zawieszenia wypłaty świadczenia.

Jednocześnie należy pamiętać o treści art. 11 ust. 2 ustawy, zgodnie z którym wyjazd obywatela Ukrainy z Polski na okres przekraczający 30 dni skutkuje utratą prawa do legalnego pobytu w Polsce na podstawie specustawy. W praktyce oznacza to, że krótkoterminowy wyjazd – trwający nie więcej niż 30 dni – nie prowadzi jeszcze do utraty uprawnień wynikających z ustawy, ale może spowodować, że ZUS, działając na podstawie informacji uzyskanych z rejestru Straży Granicznej, wstrzyma wypłatę świadczenia wychowawczego. Decyzje te zapadają automatycznie i często bez uprzedniego postępowania wyjaśniającego.

Co istotne, zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 2 ustawy, warunkiem uzyskania świadczenia wychowawczego jest nie tylko legalny pobyt, ale także faktyczne zamieszkiwanie w Polsce przez osobę uprawnioną oraz dziecko. W przypadku czasowej nieobecności w kraju kluczowe jest więc udowodnienie, że wyjazd miał charakter krótkotrwały i że po jego zakończeniu obywatel Ukrainy nadal zamieszkuje w Polsce wraz z dzieckiem, na które przyznano świadczenie.

W praktyce coraz częściej spotykamy się z przypadkami, w których ZUS wydaje decyzję o wstrzymaniu wypłaty świadczenia, opierając się wyłącznie na informacji o wyjeździe zarejestrowanym przez Straż Graniczną. Przykładowo, w jednej z prowadzonych przez kancelarię spraw, ZUS wstrzymał wypłatę świadczenia wychowawczego, uznając, że dziecko opuściło Polskę 18 czerwca 2025 r. i nie wróciło. Tymczasem dziecko powróciło po czterech dniach, co oznacza, że nie doszło ani do utraty legalności pobytu, ani do niespełnienia przesłanek zamieszkiwania w Polsce. ZUS nie podjął jednak próby weryfikacji tej informacji, nie dopuścił dowodów przedstawionych przez stronę i wydał decyzję wyłącznie na podstawie danych wyjazdowych, pomijając fakt powrotu.

Tego rodzaju sytuacje wynikają w dużej mierze z automatyzacji współpracy między ZUS a Strażą Graniczną. Organy korzystają z danych przekazywanych w czasie rzeczywistym o przekroczeniu granicy, jednakże informacje o powrocie – zwłaszcza w przypadku przejść pieszych lub przelotów, w których dane nie są rejestrowane w sposób systemowy – mogą nie trafiać do systemu. W efekcie ZUS zakłada, że brak potwierdzenia powrotu oznacza brak powrotu w ogóle, co nie zawsze odpowiada stanowi faktycznemu.

W przypadku otrzymania decyzji o wstrzymaniu wypłaty świadczenia wychowawczego, kluczowe jest podjęcie niezwłocznych działań. Ustawowy termin na złożenie odwołania do Prezesa ZUS wynosi 14 dni od dnia otrzymania decyzji. Odwołanie należy złożyć za pośrednictwem platformy PUE ZUS, jednak nie poprzez zakładkę „Rodzina 800+” – w której nie pojawi się opcja złożenia odwołania – lecz przy użyciu formularza ogólnego (POG). W treści pisma należy wskazać, że stanowi ono odwołanie od konkretnej decyzji, podać jej numer i datę wydania, a następnie przedstawić uzasadnienie, dokumenty potwierdzające powrót dziecka do Polski (np. bilety, karty pokładowe, stemple w paszporcie, oświadczenia), a także wskazać wyraźnie, że nie zgadzamy się z wydaną decyzją, popierając nasze stanowisko odpowiednią argumentacją.

Złożenie kompletnego i należycie uzasadnionego odwołania powinno skutkować przeprowadzeniem postępowania wyjaśniającego przez ZUS i – w przypadku wykazania, że wyjazd był krótkotrwały – wznowieniem wypłat świadczenia od miesiąca, w którym je wstrzymano.

Jeżeli ZUS nie uwzględni odwołania, możliwe jest dalsze dochodzenie swoich praw na drodze postępowania przed sądem.

Opisany problem jest coraz powszechniejszy i dotyka wielu obywateli Ukrainy, którzy korzystają ze świadczeń wychowawczych w Polsce. W związku z tym warto mieć świadomość prawnych konsekwencji nawet krótkiego wyjazdu z kraju, a w razie otrzymania niekorzystnej decyzji – podjąć zdecydowane i szybkie działania celem ochrony swoich praw. Warto również podczas kontroli granicznej wskazać funkcjonariuszom Straży Granicznej, aby umieścili informację o powrocie dziecka do Polski w systemie kontroli wyjazdów, aby uniknąć wstrzymania wypłaty świadczenia 800+ przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. 

W przypadku wątpliwości lub potrzeby wsparcia w przygotowaniu odwołania, kancelaria pozostaje do dyspozycji. Pomagamy w przygotowaniu pism procesowych, analizie decyzji administracyjnych oraz reprezentacji przed organami i sądami.